Osteoporoz Nedir?

Yazan Gözde Özer

Osteoporoz ya da daha bilinen diğer adıyla kemik erimesi düşük kemik kütlesi ve kemik mikromimarisinin bozulması ile karakterize, kırık riskinde artış ile sonuçlanan, artmış kemik kırılganlığına yol açan sistemik bir iskelet hastalığıdır.

Hastalığın yeni tanımlamalarında, kemik yoğunluğu ve kemik kalitesinin birleşmesini yansıtan kemik gücünün azalmasının kırık riskini artırdığı belirtilmektedir. Kemik yoğunluğu hacim başına mineral miktarını ifade eder. Kemik kalitesinde ise, kemiğin mimari özellikleri ve kemik döngüsü, hasar birikimi ve kemik mineralizasyonu rol oynar.

Çeşitli nedenleri ve klinik formları olan osteoporozda, menopoz ve yaşlanma en sık iki neden olmakla birlikte postmenapozal kadınların tümünde neden osteoporoz gelişmediği de anlaşılamamıştır.

Kemik Erimesi Belirtileri

Osteoporozun (kemik erimesi) en önemli klinik sonucu kırıktır. Kemik kırık riskini belirleyen faktörlerden kemiğe ait nedenler; kemik kütlesinde azalma, mikroyapısal değişiklikler ve geometrik özelliklerdir. Düşme sıklığının artması, koruyucu reflekslerin azalması ve yetersiz yumuşak doku kemik dışı nedenlerdir. Bu faktörlerden en önemlisi ise kemik kütlesidir.

Kemik kütlesini belirleyen faktörlerde doruk, kemik kütlesi ve kemik kayıp hızı ve miktarıdır. Bu sebeple osteoporotik kemik kırığı olanlarda kemik kütlesinin düşük olması, doruk kemik kütlesinin düşük veya kemik kaybının fazla olmasına bağlıdır.

Osteoporotik kemiğin özellikleri incelendiğinde; sıklık olarak yük altında kalan kemikte, yorgunluk adı verilen süreçle bir süre sonra yetersizlik geliştiği, bu süreçte mikro çatlaklar biriktiği görülmektedir. Mikro hasar kemik mineral yoğunluğunu etkilemezken, kemiğin sertliğinde ve gücünde azalmaya neden olmaktadır. Osteoporozda oluşan kemik kaybı, mikro çatlakların oluşturduğu kronik yorgunluk hasarını tamir etmek için kemik döngüsündeki değişiklikler ve trabeküler kemiği oluşturan trabeküler elemanlar arasındaki bağlantıların kaybolması ile ilişkilidir.

Kemik Erimesi Nedenleri

Kemik döngü hızının yüksek olması durumunda kemik kütlesinden bağımsız olarak kırık riski artmaktadır. Yüksek döngü hızı aynı zamanda kemik mineral yoğunluğunun azalmasına neden olmaktadır.

Yaşlanan toplumlarda önemli bir halk sağlığı sorunu olarak karşımıza çıkan osteoporozda düşük kemik kitlesi, kırıklara yol açarak çeşitli ülkelerde morbidite ve mortalite üzerinde büyük etki yaratmaktadır. Osteoporozda özellikle kalça, omurga ve ön kol kırık riskinde artış görülür. Kalça kırıklarının maliyeti yüksek olup, morbidite ve mortaliteyi büyük ölçüde artırır.

Morbidite; özel bir grup içinde ve belirlenmiş bir zaman diliminde belli bir hastalığa yakalanan ve tanı konulan hastaların sayısına (veya oranı) denir.

Mortalite ise genel populasyon içinde belli bir hastalığa bağlı ölüm sayısıdır (oranıdır). (Özellikle bu oran sadece olgular içindeki ölüm oranı değildir)

Omur ve önkol kırıkları yüksek maliyetli olmamakla birlikte morbidite üzerinde anlamlı artış yapmaktadır. Gelişmiş ülkelerde yaşam boyu osteoporotik kırık riski %30-40 olup, sadece kalça kırıkları için bu risk %13-19’dur. Ayrıca toplum yaşlanmasına bağlı olarak osteoporotik kırık insidansı kesin olarak artış göstermektedir. Osteoporoz asemptomatik seyredebildiği gibi, kırık veya kemik ağrısı ile karşımıza çıkabilir.

Osteoporozda akut ve kronik olmak üzere iki tip sırt ağrısı görülür. Kronik sırt ağrısı ve kifotik postür vertebralarda ki mikro kırıklardan kaynaklanmaktadır. Omurgadaki ligamentöz yapıların sürekli gerilmesi ağrıya yol açmaktadır.

Kemik Erimesi Tedavisi

Osteoporozda fizik tedavi ve rehabilitasyonun amaçları,

• Kırık riskine karşı korunma önlemlerini almak,
• Kemik kütle kaybını azaltmak, mevcut kemik kütlesini arttırmak,
• Akut ve kronik ağrıyı kontrol etmek ve
• Düzgün postürü korumaktır.

Osteoporoz tedavisinde fizik tedavi modaliteleri ve egzersiz gerek kemik kütlesinin korunması, gerekse semptomlara yönelik tedavinin vazgeçilmez unsurlarındandır. Özellikle ağrı, postür bozukluğu, kas zayıflığı ve fraktürlerin neden olduğu sakatlıklar söz konusu olduğunda ilk akla gelen tedaviler bunlardır. Bu doğrultuda rehabilitasyon stratejileri üç şekilde sıralanabilir:

Fiziksel Restorasyon

Uygun diyet, kalsiyum, kemik kütlesine etkili farmakolojik ajanlardır.

Sakatlığın Önlenmesi

Amaç hastanın bağımsızlığıdır. Bu amaçla hasta ve yakınları hastalık hakkında bilgilendirilmeli, uygun beslenme, çevre güvenliği ve düşmelerin önlenmesi konularında eğitilmelidir. Omurganın yükünü azaltan baston ve yürüteçler kullanılabilir.

Ağrının İyileştirilmesi

Soğuk ve sıcak fizik tedavi ajanlarının, TENS’in kullanılmasını, spinal destekler, cihazlar ve medikal tedaviyi içerir. Osteoporoz kırık ortaya çıkana kadar semptomsuz seyreden bir hastalıktır.

Osteoporoz ve Pilates

Doğru yapılırsa pilates, kemiklerin güçlendirilmesi ve kırıkların önlenmesi için mükemmel bir platform sunar. Pilates;

• Egzersizleri vücudun osteoporoz tarafından zayıflamış kemiklerin yoğunluğunu kas kültesi ve gücünü arttırır.
• Düşmeleri önlemeye yardımcı olabilecek koordinasyon ve dengeyi geliştirir.
• Esnekliği ve doğru duruşu geliştirir.
• Osteoporoz sonucu postürel değişikliklerin bazılarını tersine çevirmeye yardımcı olur.

Pilates kas kuvvetini sağlamada, kas kuvvetini arttırmada ve dengede fayda sağlarken, ağrı oluşumunu azaltır ve postürün düzelmesine de yardımcı olur. Ancak bazı egzersizler, eğer limitlerinizi zorlamaya çalışırsanız omurganızın aşırı esnemesine sebep olacaktır. Bu özellikle tekrarlayan, kontrolsüz, ani hareketler için geçerlidir ve omurga eğriyken üzerine fazla miktarda yük bindirip gerginliği arttırdığınız da olur.

Genellikle pilates çok güvenlidir ve omurga kırıklarına neden olmaz. Yine de güvenli tarafta olmak için, sırtınızı dik tutmanızı sağlayacak alternatif hareketler yapmak, kontrollü ve rahat bir şekilde omurganızın bükülmesine izin vermek sırt bölgenizdeki sakatlık riskini azaltacaktır.

Osteporoz rahatsızlığı geçirmiş ya da geçmişte artmış bir fraktürünüz söz konusuysa, pilates egzersizlerinin güvenli olduğunu ve spinal kırılmaya sebep olmayacağını bilmelisiniz. Şu an osteoporoz rahatsızlığına sahipseniz, bu sebeple kaçınmanız gereken bazı egzersizleri modifiye ederek yapabilmeniz mümkünüdür.

Kemikler yaşlandıkça kuvvetini kaybeder, bu yüzden bir kırık geçmişiniz olsun ya da olmasın, bu bilgiler 50 yaşın üzerindeki herkes için gelecekteki yaralanma ve ağrı olasılığınızı azaltmaya yardımcı olacaktır.

Kemik Erimesi için Egzersizler

Pilates için egzersizlerinizde, omurganızın fazla bükülmesini önlemek amacıyla talimatları takip edip tekniğinizi düzeltmeye çalışın. Hareketler sırasında ve arasında, düzgün, kontrollü ve konfor aralığınızda hareket edin. Kemik erimesine sahip bireylerin rahatlıkla uygulayabileceği başlıca egzersizler ise aşağıdaki gibidir.

1) Roll Down

Ayakta dik bir şekilde durun ve kontrollü bir şekilde, omurganızı hissederek aşağı doğru eğilin. Yukarı kalkarken, en son boynunuz dikleşecek şekilde omurganızı uzatarak kalkın.

2) Rolling Like a Ball

Kalçanızın üzerine oturun ve omurganızı yuvarlayarak kendinizi yatar pozisyona getirin. Bu şekilde omurganızın üzerinde öne geri yuvarlanın.

3) Roll Up

Yere sırt üstü uzanın. Belinizi rahat ettirmek için sırtınızın altına bir yastık da koyabilirsiniz. Omurganızın düzlüğünü bozmamaya çalışarak bedeninizi yukarı doğru kaldırın.

4) Hip Roll

Sırt üstü yere uzanın, bacaklarınızı kendinize doğru çekin. Ardından üst bedeninizi sabit tutarak ve sadece kalçalarınızı kullanarak bacaklarınızı sağa ve sola doğru döndürün.

5) Roll Over

Sırt üstü yere uzanın ve bacaklarınızı kaldırabildiğiniz kadar yukarı kaldırın. Eğer bu hareketi yapmakta zorlanıyorsanız, bacaklarınızı kendinize doğru çekin ve kalçanızı yerden yukarı kaldırıp aşağı indirerek belinizi çalıştırın.

6) Spine Stretch Forward

Bacaklarınızın arasını kalça genişliğinde açtıktan sonra, omurganızı düz tutarak öne doğru eğilin. Eğer zorlanıyorsanız, dizlerinizi rahat edeceğiniz şekilde bükerek de hareketi yapabilirsiniz.

7) The Cat

Ellerinizin ve dizlerinizin üzerinde yükseldikten sonra, belinizi önce aşağı doğru bükün. Ardından belinizi yükselterek omurganıza hafifçe kavis verin.

8) Curl Up

Bu hareketi belinizi rahatlatmak için ayaklarınız havadayken de ayaklarınız yere basılıyken de yapabilirsiniz. Belinizin rahat ettiği pozisyonu bulduktan sonra üst bedeninizi hafifçe yukarı kaldırıp indirin. Kollarınızdan yardım almayı ihmal etmeyin.

Daha ayrıntılı bilgi için benimle iletişime geçebilirsiniz.

Sevgiler,

Kaynakça: Royal Osteoporosis Society