Birçok insan, kişisel tercihleri veya tıbbi durumları nedeniyle buğday, arpa ve çavdar gibi tahıllarda bulunan bir grup protein olan glütenden kaçınır. Bu meyve, sebze, et ve yumurta gibi glüten içermeyen gıdaların yanı sıra glütensiz ekmek veya makarna gibi işlenmiş yiyecekleri de tercih etmek anlamına gelir. Glüten, belirli gıdalarda doğal olarak bulunur, ancak doku için işleme sırasında bazı gıdalara da eklenebilir.
Glüten bağlayıcı ve tatlandırıcı olarak kullanılabilir, bu nedenle bazen beklemediğiniz yiyeceklerin içeriğinde bile bulabilirsiniz. Pizza, makarna, mısır gevreği ve unlu mamuller gibi yiyeceklere ek olarak, soya sosu, dondurma ve güzellik ürünlerine kadar pek çok şeyde glüten bulunabilir.
Glüten Nedir?
Gluten; buğday, arpa, çavdar ve kavuzlu buğdayda bulunan bir protein ailesidir. Adı Latince yapıştırıcı kelimesinden gelir. Su ile karıştırıldığında una yapışkan bir kıvam verir. Ayrıca ekmeğe çiğnenebilir ve doyurucu bir doku kazandırır.
Kimler Glütensiz Diyet Uygulamalı?
Bazı insanlar, glüten içeren yiyecekleri yedikten sonra rahatsız edici gastrointestinal semptomlar yaşarlar. Çölyak hastalığı teşhisi konan kişilerde şiddetli reaksiyonlar meydana gelebilir. Çölyak hastalığı, glütene maruz kaldıktan sonra vücudun yanlışlıkla kendisine saldırdığı bir otoimmün bozukluktur. Çölyak hastalığının belirtilerini ya da glütenle ilişkili diğer tıbbi durumları yönetmek için glütensiz bir diyet gereklidir.
Son zamanlarda glütensiz beslenme, glütenle ilgili tıbbi teşhis konmamış kişiler arasında da popüler hale geldi. Glütensiz beslenmenin iddia edilen faydaları arasında kilo kaybı ve enerji artışı yer alsa da bu konuda daha fazla araştırmaya ihtiyaç var. Ayrıca beslenme düzeninizden glüteni tamamen çıkarırsanız, besleyici tam tahıllar, lif ve mikro besinleri yeterli oranda alamama riskiniz de olabilir.
Çölyak dışı glüten duyarlılığı, ince bağırsak dokularında herhangi bir hasar olmamasına rağmen, karın ağrısı, şişkinlik, ishal, kabızlık veya baş ağrısı gibi çölyak hastalığı ile ilişkili bazı belirtilere neden olabilir.
Bir otoimmün bozukluk olan glüten ataksisi ise belirli sinir dokularını etkiler; kas kontrolü ve istemli kas hareketi ile ilgili sorunlara neden olabilir.
Buğday alerjisi, diğer gıda alerjileri gibi bağışıklık sisteminin buğdayda bulunan glüteni veya başka bir proteini virüs ya da bakteri gibi hastalığa neden olan bir ajan olarak algılamasının sonucudur. Bağışıklık sistemi, proteine karşı bir antikor oluşturarak; tıkanıklık ve nefes alma güçlüğü gibi tepkilere neden olur. Buğday alerjisi olan kişilerin buğdaydan kaçınması gerekse de genel olarak çoğu arpa ve çavdar gibi glüten içerenler dahil olmak üzere diğer tahılları yiyebilir.
Glüten İçeren Yiyecekler Nelerdir?
Çölyak hastalığınız varsa, etiketlerinde “glütensiz” ibaresi yer almadığı müddetçe aşağıdaki yiyecekleri yememeniz önerilir:
- Ekmek
- Makarna
- Bisküvi veya kraker
- Kek ve hamur işleri
- Soslar
Satın aldığınız gıdaların üzerindeki etiketleri her zaman kontrol etmeniz önemlidir. Birçok gıda (özellikle işlenmiş gıdalar), glüten içeren katkı maddeleri içerir. Glüten ayrıca ruj gibi bazı gıda dışı ürünlerde de bulunabilir.
Glütensiz Yiyecekler Nelerdir?
Çölyak hastalığınız varsa, doğal olarak glüten içermeyen aşağıdaki yiyecekleri yiyebilirsiniz:
- Peynir, tereyağı ve süt gibi çoğu süt ürünleri
- Meyve ve sebzeler
- Et ve balık
- Patates
- Pirinç ve pirinç noodle
- Pirinç, mısır, soya ve patates unu dahil glütensiz unlar
Glütensiz Yağlar Nelerdir?
Glüten içermeyen yağ çeşitlerinden bazılarına gelecek olursak:
- Hindistan cevizi yağı
- Saf zeytinyağı
- Ayçiçek yağı
- Mısır yağı
- Fındık yağı
- Susam yağı
- Avokado yağı
- Badem yağı
- Ceviz yağı