Bazı tıbbi durumlar için anabolik steroidler kullanılmaktadır. Ancak insanlar, bazı spor dallarında bu hormonu yasa dışı olarak kullanmaktadır. Kas kütlesi, performans ve dayanıklılığı artırmak ve antrenmanlar arasındaki toparlanma süresini kısaltmak amacıyla bireyler bu maddenin kullanımını yapar.
Bu ilaçlar, yapay olarak ana erkeklik hormonu olan testosteron temelli türetilmiştir. Testosteron; kas büyümesini desteklemek ve korumak, kalınlaşan ses ve yüz kılları gibi ikincil erkek cinsiyet özelliklerini geliştirmek için önemlidir.
Anabolik-androjenik steroidler (AAS) olarak da adlandırılan anabolik steroidler, kas inşa edebilir ve atletik performansı iyileştirebilir. Ancak, özellikle yanlış ve bilinçsiz kullanımlarında önemli ölçüde olumsuz etkilere neden olabilirler (1).
Uzun süreli ve tıbbi olmayan anabolik steroid kullanımı; kalp sorunları, istenmeyen fiziksel değişiklikler ve saldırganlık ile bağlantılıdır. Steroidlerin tıbbi olmayan kullanımı ve etkileri konusunda dünya çapında artan bir endişe bulunmaktadır.
Anabolik steroidlerle ilgili hızlı gerçekler:
- Steroidler, kimi zaman tıpta tedavi amaçlı kullanılmaktadır. Ancak, AAS’lerin yasa dışı kullanımı normal reçeteli dozdan 10 ila 100 kat daha yüksek dozlar içerebilir.
- Amerika Birleşik Devletleri’nde AAS kullanımı için reçete sahip olma zorunluluğu olmakla birlikte, çoğu ülkede durum böyle değildir.
- Tüm sentetik steroidler kas oluşturma etkilerini, ikincil erkek cinsel özelliklerinin gelişimi ile birleştirir.
- AAS kullanımı daha yüksek kalp krizi veya felç riski ile ilişkilendirilmiştir.
Anabolik Steroidler Nedir?
Anabolik-androjenik steroidler, birincil erkeklik hormonu testosteronun sentetik versiyonlarıdır. Kaslar, kemikler, saç kökleri, karaciğer, böbrekler, kan, bağışıklık sistemi, üreme sistemi ve merkezi sinir sistemi dahil olmak üzere vücudun birçok bölümünü etkilerler.
Ergenlik döneminde, testosteron seviyelerindeki artış; yüz ve vücut kıllarının uzaması, boy ve kas kütlesi artışı, ses tonu ve cinsel dürtü gibi özelliklerin gelişmesini sağlar.
Testosteron ayrıca rekabete, öz güvene ve saldırganlığa neden olabilir.
İnsanlar Anabolik Steroidleri Nasıl Kullanmaktadır?
Sürekli anabolik-androjenik steroid kullanımı, tolerans gibi sorunlara neden olabilir. Vücudun kendi testosteronunu üretmeyi bırakmasına bile neden olabilirler.
Bazı insanlar sürekli AAS kullanmaktadır ancak diğerleri ise farklı kullanım şekilleriyle olası olumsuz etkileri en aza indirmeye çalışmaktadır (2).
Döngü: Kişiler AAS’yi, 6 ila 12 hafta (“açık” dönem olarak bilinir) boyunca kullanır ve bu süreyi takip eden 4 hafta ila birkaç ay ise hiç kullanmazlar (3).
İstifleme: Kullanıcılar, steroidlerin etkinliğini en üst düzeye çıkarmak için birkaç farklı steroid türünü birleştirir veya başka takviyeler ekler. Bu, “istifleme” olarak adlandırılmaktadır (3).
Piramit: Bazı kullanıcılar, anabolik steroid dozunu, yavaş yavaş zirveye çıkardıktan sonra azaltır.
Bununla birlikte izlenen bu yöntemlerin, oluşması yüksek muhtemel olan riskleri azalttığına dair bir kanıt yoktur.
Steroid Türleri
Ticari web sitelerinde listelenmiş 32 türe kadar anabolik steroid bulunmaktadır.
Bazıları (Nebido gibi) yalnızca tıbbi amaçlı kullanılır. Anadrol hem tıbbi hem de performans kullanımına sahip bir steroid örneğidir.
Anadur gibi diğerlerinin terapötik kullanımı yoktur, ancak sporcular bunları kullanır.
İnsanların farklı amaçlar için tercih ettiği steroid türleri şu şekildedir:
- Kas inşası için şişiren steroidler,
- Dayanıklılık ve kuvvet için performans steroidleri,
- Yağ yakımı için olan steroidler olarak listelenebilir.
Steroid kullanımın diğer nedenleri arasında; iyileşme, toparlanma ve metabolizmanın hızlanması bulunur.
Hem tıbbi hem de yasa dışı amaçlar için, androjenik-anabolik steroidler şu şekilde alınabilir:
- Ağız yoluyla,
- Cilt altına yerleştirilen tanecikler yoluyla,
- Enjeksiyon yoluyla,
- Krem veya jel olarak cilt yoluyla.
Ağızdan alınan formlar arasında şunlar yer almaktadır:
- Fluoksimesteron (Halotestin) veya “Halo”,
- Mesterolone (Proviron),
- Metandienon (Dianabol) veya “Dbol”,
- Metiltestosteron (Virilon),
- Miboleron (Kontrol),
- Oxandrolone (Anavar, Oxandrin) veya “Var”,
- Oxymetholone (Anadrol) veya “Drol”,
- Stanozolol (Winstrol) veya “Winny”.
Enjekte edilebilir formlar ise şöyledir:
- Boldenone undecylenate (Equipoise) veya “EQ”,
- Metenolon enantat (Primobolan) veya “Primo”,
- Nandrolone decanoate (Deca Durabolin) veya “Deca”,
- Nandrolone fenilpropionat (Durabolin) veya “NPP”,
- Testosteron cypionate (Depotest),
- Testosteron enantatı (Andro-Estro),
- Testosteron propiyonat (Testex),
- Trenbolone asetat (Finajet) veya “Tren”.
Androjenik-anabolik steroidler, kan dolaşımından kas dokularına doğru hareket eder ve burada bir androjen reseptörüne bağlanır. İlaç daha sonra hücrenin DNA’sı ile etkileşime girebilir ve hücre büyümesini destekleyen protein sentezi işlemini uyarabilir.
Steroidler Ne İşe Yarar?
Tıbbi Amaçlı Kullanım
Bazı steroid türleri tıbbi tedavi için yaygın olarak kullanılmaktadır. Örneğin; kortikosteroidler, astımı olan kişilerin bir atak sırasında nefes almasına yardımcı olabilir.
Testosteron ayrıca hipogonadizm gibi hormonla ilgili bir takım durumlar için de reçete edilir (4).
Bununla birlikte, androjenik-anabolik steroidler genellikle bir tedavi olarak reçete edilmez (5).
ABD’de AAS, sadece reçeteyle alınabilen, program III kontrollü bir maddedir. Bu ilaçların kullanımı, sadece bir tıbbi sağlayıcı tarafından reçete edildiğinde yasaldır.
AAS’lerin tedavi amaçlı kullanıldığı tıbbi durumlar şöyledir:
- Ergenlik gecikmesi yaşanması durumunda,
- Kanser ve 3. evre HIV veya AIDS gibi kas kaybına neden olan durumlar.
Testosteron ve birkaç esterinin yanı sıra, metiltestosteron, nandrolon dekanoat ve oksandrolon, ABD’de halihazırda reçete edilen ana anabolik-androjenik steroidlerdir.
Spor Sektöründe Kullanımı
ABD’de steroidlerin tıbbi olmayan kullanımına izin verilmez. Kontrollü Madde Yasası uyarınca yasadışı mülkiyet ile dağıtım, federal ve eyalet yasalarına tabidir.
Atletik amaçlar için yasal olmadığından, satılan ilaçların kalitesi veya kullanımı üzerinde yasal bir kontrol yoktur.
Yasadışı steroidler, internet üzerinden ve diğer yasa dışı ilaçlar gibi gayri resmi satıcılar aracılığıyla temin edilmektedir. Bununla birlikte, bazı mesleğini süistimal eden ve insan sağlığını düşünmeyen eczacılar, doktorlar ve veterinerler tarafından da satılabilir. Bu tip steroidler büyük sağlık problemlerine sebebp olabilir.
“Tasarımcı” steroidler bazen sporcuların doping testlerini geçmelerini sağlamak için üretilir. Bu maddelerin bileşimleri ve kullanımları, tamamen kaçak olduğundan dolayı, bireyler için ekstra tehlike anlamına gelir.
Sporcular genellikle; diğer sporcular, antrenörler, web siteleri veya spor salonu sözde gurularından edinilen bilgileri kullanarak, deneme yanılma yöntemiyle steroid tüketir. Sonuç olarak, bu ilaçları kullanırken kendilerini güvende tutabilen tıbbi bilgiye ve desteğe erişemezler.
Steroid Yan Etkileri
Androjenik-anabolik steroidlerin kullanımının olumsuz etkileri; ürüne, kullanıcının yaşına ve cinsiyetine, miktarına ve ne kadar süreyle kullanıldığına bağlı olarak değişmektedir.
Yasal olarak öngörülen normal doz anabolik steroidler aşağıdaki yan etkilere sebep olabilir:
- Akne,
- Sıvı tutma,
- İdrar yaparken zorluk veya acı,
- Jinekomasti olarak bilinen büyümüş erkek memeleri,
- Artan kırmızı hücre sayısı,
- Düşük seviyelerde “iyi” HDL kolesterol ve yüksek seviyelerde “kötü” LDL kolesterol,
- Saç uzaması veya kaybı,
- Düşük sperm sayısı ve kısırlık,
- Libidodaki değişiklikler.
Kullanıcılar takip randevularına katılmalı ve istenmeyen etkileri izlemek için periyodik kan testleri yaptırmalıdır.
Steroidlerin tıbbi amaçlı olmayan kullanımı, tıbbi amaçlar için kullanılan miktarın 10 ila 100 katı miktarları içerebilir.
Yanlış steroid kullanımı, aşağıdaki risklerin artmasına neden olabilir:
- Kardiyovasküler problemler,
- Ani kardiyak ölüm ve miyokard enfarktüsü (6),
- Tümörler ve diğer hasar türleri dahil olmak üzere karaciğer sorunları,
- Kollajen dejenerasyonu nedeniyle tendon kopması,
- Osteoporoz ve kemik kaybı (steroid kullanımı, kalsiyum ve D vitamini metabolizmasını etkilediği için).
Gençlerde ise şunlara neden olabilir:
Erkeklerde, şu şekilde yan etkiler oluşturabilir:
- Testislerde küçülme,
- Kısırlık,
- Göğüs büyümesi.
Kadınlarda ise aşağıdaki gibi yan etkiler ile karşılaşılabilir:
- Adet döngüsünde değişiklikler,
- Sesin kalınlaşması,
- Klitorisin uzatılması,
- Yüz ve vücut kıllarında artış,
- Göğüslerde küçülme,
- Cinsel dürtü artışı.
Bu değişikliklerden bazıları, steroid kullanımı durdurulduktan sonra bile kalıcı şekilde devam edebilir!
Ayrıca aşağıdaki risklerin, kullanım bırakıldıktan sonra da devam etmesi veya gerçekleşmesinin olasılığı mevcuttur:
- Karaciğer hasarı,
- Saldırganlık ve düşmanlık duyguları,
- Ruh hali ve anksiyete bozuklukları,
- Düşüncesiz davranış,
- Psikolojik bağımlılık ve düşkünlük.
Androjenik anabolik steroidleri, uzun süre kullandıktan sonra aniden kesen kişiler şiddetli depresyon da dahil olmak üzere yoksunluk belirtileri yaşayabilir.
Steroidlerin Oluşturabileceği Sağlık Riskleri
Bu olumsuz etkilerden ayrı olarak başka sağlık riskleri de vardır (7),
- Steroid enjekte etmek için iğnelerin paylaşılması, hepatit veya HIV gibi kan kaynaklı bulaşıcı hastalıklara yakalanma veya bulaşma riskini artırır.
- Ruhsatsız ürünlerin kullanımı zehirlenme riski taşır.
Uzun süre steroid kullanan kişilerde psikiyatrik belirtiler gelişebilir. Bu belirtiler arasında şunlar yer almaktadır:
- Şiddetli ruh hali değişimi,
- Paranoya ve kuruntu oluşturma,
- Sağduyu bozulması,
- Yenilmezlik duyguları,
- “Keskin öfke” olarak bilinen ve şiddete neden olabilen delilik ve öfke.
Bu aşırı ve istenmeyen etkiler, bu tür davranışlara zaten eğilimli olanları etkileyebilir (8).
Androjenik anabolik steroidlerin uzun süreli ve kontrolsüz kullanımı, beyin yolu ve kimyası üzerinde optiatlar gibi diğer ilaçların yol açtığı etkiler ile aynı tesirlere neden olabilir. Bu, bağımlılığa ve muhtemelen düşkünlüğe neden olabilir.
Amerikan Psikoloji Derneği’nin (APA) Teşhis ve İstatistik El Kitabı beşinci baskısı (DSM-5); androjenik anabolik steroid kullanılmasının ve bunlara bağımlı olma halinin teşhis edilebilir bir durum olduğunu düşünmektedir (8).
Yoksunluk
Steroidlerin yanlış kullanımı, kişi onları almayı bıraktığında yoksunluk belirtilerine neden olabilir. Bu yoksunluk belirtileri, arasında şu durumlar yer almaktadır:
- Yorgunluk,
- Huzursuzluk,
- Ruh hali değişimi,
- Depresyon,
- Uykusuzluk,
- Cinsel dürtüde azalma,
- Steroide özlem ve kullanma isteği.
Anabolik steroidlerin kötüye kullanımı tedavisi konusunda atılması gereken ilk adım; kullanımın kesilmesi ve oluşabilecek herhangi bir psikiyatrik ya da fiziksel semptomu engellemek için tıbbi yardım aramaktır. Bu konuda, bir bağımlılık tedavisi tesisi veya danışmanı size yardımcı olabilir.
Erkeklik Hormonu Olarak da Bilinen Testosteron Nedir, Görevleri Nelerdir?
