Yazan İpek Şen Köktuna
Bir insan belirli bir yiyeceği sindirmekte zorlanıyor ise, gıda intoleransı veya gıda hassasiyeti var demektir. Bu durum bağırsak gazı, karın ağrısı veya ishal gibi semptomlara yol açabilir.
Gıda intoleransı nedir?
Gıda intoleransı bazen gıda alerjisi ile karıştırılır. Besin intoleransı, sindirim sistemini; besin alerjileri, bağışıklık sistemini içerir. Besin alerjisinde, mikroskobik bir miktar yiyecek bile, anafilaksi denilen ciddi ve ölümcül olabilecek bir reaksiyona yol açma potansiyeline sahiptir.
Bazı alerjilerin aksine, gıda intoleransları hayati tehlike oluşturmaz. Ancak, etkilenenler için çok can sıkıcı olabilirler. Gıda intoleransları ve hassasiyetleri son derece yaygındır ve maalesef artış göstermektedir.
Dünya nüfusunun% 20’sine kadarının gıda intoleransina sahip olabileceği tahmin edilmektedir. Gıda intoleransı ve duyarlılıklarının geniş semptom yelpazesi nedeniyle teşhisi zor olabilir. Bu yazımda, en yaygın görülen gıda hassasiyeti ve intolerans türlerini, bunlarla ilişkili semptomları ve önlemek için gözden geçirebileceğiniz gıdaları bulabilirsiniz.
Gıda İntoleransı Belirtileri Nelerdir?
Gıda intoleransınız varsa, semptomlar genellikle o gıdayı yedikten sonraki birkaç saat içinde başlar. Ancak, semptomlar 48 saate kadar gecikebilir ve saatlerce veya hatta günlerce sürebilir, bu da rahatsızlık veren gıdaları saptamayı zorlaştırır. Dahası, intolaransınız olan gıdaları sık sık tüketirseniz, semptomları belirli bir gıda ile ilişkilendirmek daha da zorlaşabilir. Gıda intolerans testi size kesin cevaplar sunacaktır. Ancak intolerans testi öncesinde yaşadığınız semptomların intolerans ile alakalı olduğunu çeşitli belirtilerden de anlayabilirsiniz. Besin intoleransı semptomları değişmekle birlikte, en sık sindirim sistemi, cilt ve solunum sistemini hedef alır.
En yaygın belirtiler:
- İshal
- Şişkinlik
- Kurdeşen
- Baş ağrısı
- Mide bulantısı
- Yorgunluk
- Karın ağrısı
- Burun akması
- Reflü
- Cildin kızarması
Yiyecek intoleransı genellikle, rahatsızlık veren gıdaları daraltmak için özel olarak tasarlanmış eleme diyetleri veya diğer gıda intoleransı testi yöntemleri ile teşhis edilir. Eliminasyon diyetleri, semptomlar azalıncaya kadar, intoleranslarla ilişkili yiyecekleri çıkartarak uygulanır. Daha sonra belirtiler izlenirken yiyecekler birer birer tekrar verilir. Bu diyet, insanların hangi yiyecek veya yiyeceklerin soruna yol açtığını belirlemelerine yardımcı olur.
İşte en yaygın 8 gıda intoleransı:
1. Süt ve süt ürünleri / Laktoz İntoleransı
Laktoz, süt ve süt ürünlerinde bulunan bir şekerdir. Vücutta laktozun uygun şekilde sindirilmesi ve emilmesi için gerekli olan laktaz enzimi enzim tarafından parçalanır. Laktoz intoleransı, laktozu sindirememeye neden olan ve sindirim semptomlarına neden olan laktaz enzimlerinin yetersizliğinden kaynaklanır.
Laktoz intoleransı belirtileri:
- Karın ağrısı
- Siskinlik
- Gaz
- Ishal
- Mide bulantısı
Laktoz intoleransı oldukça yaygındır. Yeni yeni duyuyor olmamıza rağmen laktoz intolerenası hep vardı. Aslında, dünya nüfusunun% 65’inin laktoz hassasiyeti yaşadığı ve sindirmekte zorlandığı tahmin edilmektedir. İntoleransı, bir laktoz tolerans testi, laktoz nefes testi veya dışkı PH testi dahil olmak üzere çeşitli yollarla teşhis edilebilir. Laktoza intoleransınız olduğunu düşünüyorsanız, süt ve dondurma gibi laktoz içeren süt ürünlerinden kaçının. Yaşlandırılmış peynirler ve kefir gibi fermente edilmiş ürünler, diğer süt ürünlerinden daha az laktoz içerdiklerinden, laktoz intoleransı olanların tolere etmesi daha kolay besinlerdir.
2. Gluten İntoleransı
Gluten buğday, arpa ve çavdarda bulunan proteinlere verilen genel isimdir. Çölyak hastalığı, çölyak dışı gluten duyarlılığı ve buğday alerjisi gibi çeşitleri vardır. Çölyak hastalığı, bir bağışıklık tepkisi içerir, bu yüzden otoimmün bir hastalık olarak sınıflandırılır. Çölyak hastalığı olan kişiler glutene maruz kaldıklarında, bağışıklık sistemi ince bağırsaklara saldırır ve sindirim sistemine ciddi zararlar verebilir. Buğday alerjileri, benzer semptomları nedeniyle genellikle çölyak hastalığı ile karışır. Bununla birlikte, birçok insan çölyak hastalığı veya buğday alerjisi testleri negatif olsa bile rahatsız edici semptomlar yaşayabilirler. Bu çölyak olmayan gluten duyarlılığı, popülasyonun% 0,5 ila 13’ünü etkileyen, daha hafif bir gluten intoleransı biçimi olarak bilinir. Çölyak olmayan gluten intoleransı belirtileri, çölyak hastalığına benzerdir ve şunları içerir:
- Şişkinlik
- Abdominal ağrı
- İshal veya kabızlık
- Baş ağrısı
- Yorgunluk
- Eklem ağrısı
- Deri döküntüsü
- Depresyon veya anksiyete
- Anemi
Gluten intoleransı tedavisi, hem çölyak hastalığı hem de çölyak olmayan gluten duyarlılığı, glütensiz bir diyetle yönetilir. Glüten intoleransı diyeti, aşağıdaki gluten içeren yiyeceklerden ve ürünlerden bağımsız bir beslenmeyi gerektirir:
- Ekmek
- Makarna
- Hububat
- Bira
- Firinlanmis ürünler
- Kraker
- Soslar(özellikle soya sosu)
3. Kafein İntoleransı
Kafein, kahve, soda, çay ve enerji içecekleri dahil olmak üzere çok çeşitli içeceklerde bulunan acı bir kimyasaldır. Bu bir uyarıcıdır, yani yorgunluğu azaltır ve tüketildiğinde uyanıklığı arttırır. Bunu, uyku-uyanıklık döngüsünü düzenleyen ve uyuşukluğa neden olan bir nörotransmiter olan adenosin reseptörlerini bloke ederek yapar. Yetişkinlerin çoğu, herhangi bir yan etkisi olmadan günde 400 mg kadar kafeini güvenle tüketebilir. Bu, yaklaşık dört fincan kahvenin içindeki kafein miktarıdır. Bununla birlikte, bazı insanlar kafeine karşı daha hassastır ve küçük bir miktar tükettikten sonra bile reaksiyonlar yaşarlar. Kafeine karşı bu aşırı duyarlılık, genetiğin yanı sıra, kafeini metabolize etme ve salgılamanın azaltılmış bir kabiliyetine de bağlıdır. Bir kafein duyarlılığı, bağışıklık sistemini içeren bir kafein alerjisinden farklıdır. Kafeine aşırı duyarlılığı olan kişiler, az miktarda kafein içtikten sonra aşağıdaki semptomları yaşayabilirler:
- Hızlı kalp atımı
- Kaygı
- Sinirlilik
- Uykusuzluk
- Sinirlilik
- Huzursuzluk
Kafeine duyarlılığı olan kişiler, kahve, soda, enerji içecekleri, çay ve çikolata gibi kafein içeren yiyecek ve içeceklerden kaçınarak alımlarını en aza indirmelidir.
4. Salisilatlar
Salisilatlar, bitkiler tarafından böcekler ve hastalıklar gibi çevresel strese karşı savunma olarak üretilen doğal kimyasallardır. Salisilatlar, anti-enflamatuar özelliklere sahiptir. Aslında, bu bileşiklerden zengin olan besinlerin kolorektal kanser gibi bazı hastalıklara karşı koruduğu gösterilmiştir. Bu doğal kimyasallar meyveler, sebzeler, çaylar, kahve, baharatlar, kuruyemişler ve bal gibi çok çeşitli yiyeceklerde bulunur. Birçok yiyeceğin doğal bir bileşeni olmasının yanı sıra, salisilatlar genellikle bir gıda koruyucusu olarak kullanılır ve ilaçlarda bulunabilir. Aşırı miktarda salisilat sağlık sorunlarına neden olabilirken, çoğu insanda gıdalarda bulunan normal miktarlarda salisilat tüketmede sorun yoktur. Bununla birlikte, bazı insanlar bu bileşiklere karşı aşırı hassastır ve küçük miktarlarda bile tükettiklerinde salisilat zehirlenmesi yaşayabilirler.
Salisilat intoleransı belirtileri:
- Burun tıkanıklığı
- Sinus enfeksiyonları
- Nasal ve sinüs polipleri
- Altma
- Diare
Salisilatların diyetten tamamen çıkarılması imkansız olsa da, salisilat intoleransı olanların baharat, kahve, kuru üzüm ve portakal gibi salisilatlar ve yüksek salisilatlar içeren kozmetik ve ilaçlarından uzak durmaları gerekir.
“Mide Dostu Nefis Tarifler” için tıklayın!
5. Aminler
Aminler, yiyecek depolama ve fermantasyon sırasında bakteriler tarafından üretilir ve çok çeşitli yiyeceklerde bulunur. Pek çok amin türü olmasına rağmen, gıdaya bağlı intoleranslar en çok histamin ilişkilidir. Histamin, vücutta immün, sindirim ve sinir sistemlerinde rol oynayan bir kimyasaldır. Alerjenlere acil bir enflamatuar cevap oluşturarak vücudun enfeksiyondan korunmasına yardımcı olur. Bu, zararlı istilacıları potansiyel olarak dışarı atmak için hapşırma, kaşıntı ve sulu gözleri tetikler. Hoşgörüsüzlüğü olan kişilerde, histamin kolayca metabolize edilir ve atılır. Bununla birlikte, bazı insanlar histamini düzgün şekilde parçalayamaz, bu da vücutta birikmesine neden olur. Histamin intoleransının en yaygın nedeni, histamin – diamin oksidaz ve N-metiltransferazın parçalanmasından sorumlu enzimlerin fonksiyonlarinin bozulmuş olmasıdır .
Histamin intoleransı belirtileri:
- Cildin kızarma
- Baş ağrısı
- kurdeşen
- Kaşıntı
- Kaygı
- Karın krampları
- İshal
- Düşük kan basıncı
Histamine toleranssızlığı olan kişiler, aşağıdakiler de dahil olmak üzere, bu doğal kimyasalı yüksek olan yiyeceklerden uzak durmalıdır:
- Fermente gıdalar
- Kurutulmuş et
- Kurutulmuş meyve
- Turunçgiller
- Avokado
- Yaşlandırılmış peynirler
- Tütsülenmiş balık
- Sirke
- Yağlı süt
- Bira ve şarap gibi fermente alkollü içecekler
6. FODMAP’ler
FODMAP‘lar fermente edilebilir oligo, di-, mono-sakaritler ve poliollerin kısaltmasıdır. Bunlar, birçok gıdada doğal olarak bulunan ve sindirim rahatsızlığına neden olabilecek kısa zincirli bir karbonhidrat grubudur. FODMAP’ler ince bağırsakta zayıf bir şekilde emilir ve bağırsak bakterileri için yakıt olarak kullanıldığı kalın bağırsaklara giderler. Bakteriler, gaz üreten ve şişkinlik ve rahatsızlığa neden olan FODMAP’leri parçalar veya “fermente eder”. Bu karbonhidratlar da ozmotik özelliklere sahiptir, yani sindirime ve rahatsızlığa neden olacak şekilde sindirim sistemine su çekerler. Bir FODMAP intoleransının belirtileri şunları içerir:
- Şişkinlik
- Ishal
- Gaz
- Abdominal ağrı
FODMAP intoleransları, irritabl bağırsak sendromu veya IBS’li kişilerde çok yaygındır. Aslında, IBS tanısı alan kişilerin % 86 kadarı, düşük FODMAP diyeti uygularken sindirim semptomlarında bir azalma yaşar. FODMAP’lerde yüksek olan birçok yiyecek vardır, bunlar:
- Elmalar
- Yumuşak peynirler
- Bal
- Süt
- Enginar
- Ekmek
- Fasulyeler
- Mercimek
- Bira
