Yazan Prof. Dr. Esin Şenol
1.Evcil Hayvanlar / Kedim / Köpeğim Coronavirus Bulaştırabilir mi?
Hayır bulaştıramaz. Şu ana kadar bu yönde bir veri elde edilememiştir. Hayvanlarda bulunan koronavirüsler ile bu yeni salgın yapan koronavirüs aynı aileden ama bambaşka iki virüsdür. Bu sürecin sonunda belkiinsandan onlara olacak bulaşma nedeniyle “enfekte” olabilecekleri ama pet hayvanların kendilerinin hastalanmayacağı ve insanlara bulaştırmayacağı öngörülmektedir.
2.Soğuk Algınlığı mı, Grip mi, Koronavirüs mü? Nasıl Ayırt Edebilirim?
Coronavirusu gripten ayırmak pek mümkün değildir ki asıl problemde budur. Çin’den gelen ilk veriler nedeniyle, hapşırma, gözlerde kaşınma veya sulanma gibi bulguların koronaviral hastalıkta sık görülmeyeceğini bu nedenle daha çok allerji ya da soğuk algınlığı (nezle) gibi düşünülebileceğini belirtiyorduk.Ancak Avrupa’dan gelen hasta verileri ve toplumlarda çok yaygınlaşması nedeniylehastalığın başlangıcında ya da belirli bir süresinde tüm bu belirti ve bulguların da olabileceğini biliyoruz artık. Koronaviral hastalıkta nezle ya da alerjideki gibi, bulgular haftalarca sürmemektedir. İlk 5-7 günden sonra ya düzelmekte ya da nefes darlığı gibi bulguların eklenmesi ile hastaneye gitmeyi gerektirecek kadar kötüleşmektedir.
3.Koronavirüs Belirtileri Nelerdir?
Ateş, kuru öksürük ve nefes darlığıen çok düşündüren bulgular. Boğaz ağrısı, burun akıntısı, kas ağrıları, kan tükürme ve ishal, karın ağrısı, koku ve tat alma bozukluğu gibi bulguların da olabileceği anlaşılmıştır.
4.Koronavirüs, Koronavirüs Hastalığı, COVID-19, nCoV-2019 Terimleri Nedir? Ne İfade Ediyorlar?
Koronavirüs, yeni salgın yapan SARS-CoV-2 olarak tanımlanan virüsün de ait olduğu ailenin adı. Bu aileden iki virüs, 2000’lerin başında Çin’de SARS, 2102’de de Suudi Arabistan’da MERS-CoV salgınlarını yaptı. Ayrıca, yıllardır yalnızca “nezle”, “soğuk algınlığı” gibi hafif formda tablolar yapan, alt grupları var. Ancak, n-CoV2019 ya da artık SARS-Cov2, Aralık 2019’dan itibaren ilk kez karşılaştığımız ve yepyeni bir virüs olarak hayatımızda. nCoV-2019, Wuhan’da salgın yapan ve 31 Aralık 2019 da tanımlanan salgın virüsüne verilen ilk isim şu şekildeydi:
- N:novel: yeni
- CoV; koronavirüs
Fakat sonra virüs ismi, SARS-CoV-2 olarak tanımlandı. Koronavirüs hastalığı, COVID-19ile aynı anlama geliyor. COVID-19; 2019 yılında tanımlanan Corona Viral Disease demek. Tüm bu tanımlar, 2019 yılının son günlerinde tanıştığımız, hayvandan insana atlamış yeni bir virüs ve o virüsün yaptığı yeni bir hastalık ile karşı karşıya olduğumuz anlamına geliyor.
5.Hastalığın Yayılmaması İçin Neler Yapılmalı?
Sosyal Mesafe:
Sosyla mesafe, zorunlu olmadıkça evden çıkmamak, zorunlu olmadıkça kalabalık ve ortak kullanılan alanlarda bulunmamak demek. Kalabalık ve ortak kullanılan alanlarda bulunulacak ise, el-yüz ve ağız, göz ilişkisini kesmek, maske kullanmak, sık el yıkmak gerek.
İki kişinin konuşma mesafesi dahil, yüz yüze hatta yan yana gelinmemesi çok önemlidir. Maskeler, tek kullanımlık ve kısa süreli kullanım içindir. Çıkarırken dış ve iç yüzeyi ellememeniz gerekir. Sadece kulaklara geçirdiğiniz iplerden tutmanız gerekir. Çıkarır çıkarmaz kapalı bir çöp veya poşete atılarak derhal el yıkanmalı veya dezenfekte edilmelidir.
El Yıkama
En az 20 saniye süresince el dış yüzü, parmak araları ve başparmak unutulmadan, sabun ile eller yıkanmalıdır. Alkol içeriği %60 ve üzerinde olan el dezenfektanları ile temizleme, kirli olabilecek veya çok kişinin ortak kullanabileceği yüzeylere dokunulduğunda, eldiven ve maske gibi uygulamaların öncesinde ve sonrasında kullanılabilir.
6.Virüs Yüzeyde Ne Kadar Yaşar?
Deney koşullarında, yani virüs için ideal ısı ve nem koşulları yaratıldığında aşağıdaki örneklerdeki coronavirus yaşama süreleri belirlenmiştir:
- Mukavva: 24 saat
- Bakır: 4 saat
- Plastik: 72 saat
- Çelik yüzeyler: 72 saat
Açık havada 2 saat, güneş ışığında 30 dakikada, sabun, alkol, çamaşır suyu gibi dezenfektanlar ile hemen ölmektedir.
7.Evde Biri Hasta Olduğunda Ne Yapmak Gerekiyor? Hangi Önlemler Alınmalı?
Hasta “izolasyon” edilip odası tümüyle ayrılmalı. Bu durumda, hastaya bakım veren kişi de karantinadadır. Hasta ve bakım veren sürekli ve kurala uygun bir şekilde maske takmalıdır. Oda ve ev sürekli havalandırılmalıdır. İzolasyon ve karantinadaki kişinin başka kişiler ile bağlantısı 14 gün kesilmelidir.
8.Çocuklar Hasta Olabilir mi? Çocuklarda Coronavirus Etkisi Nasıl Oluyor? Çocukların Bağışıklığı Var mıdır?
Çocuklar hasta oluyor ama hafif atlatıyor. Çocuklar da dahil hiç kimse bu virüs ile önceden karşılaşmadığı için, hiç kimsenin bağışıklığı yok.
9.Kimler Hastalığı Daha Ağır Atlatıyor?
80 yaş üzerinde olanlar, kalp, akciğer hastalıkları, diyabet, kanser gibi hastalıkları olanlarda hastalık ciddi seyretmekte ve ölüm oranları daha yüksek olmaktadır.
80 yaş üzerinde olmak; %14 ölüm, kalp, akciğer hastalıkları, diyabet, kanser hastası olmak; %5.6 -%10.5.ölüm oranları demek. Kritik, ağır zatürre bulguları ile hastaneye yatırılanlarda ise ölüm oranı %49. Erkeklerde daha ağır seyrediyor denilebilir.